کوچه باغ‌های فیروق؛ نگین خوشرنگ خوی

از آن جایی‌که خوی دارای آب و هوایی کوهستانی است و تابستان‌هایی گرم و زمستان‌هایی بسیار سردی دارد می‌تواند مقصد خوبی برای سفر باشد؛ اما خوی تمامی مقصد نیست! از خوی گفتیم تا به شهر سرسبز و توریستی فیروق برسیم؛ به بازارتاریخی‌اش سری بزنیم و روی پل خاتون خاطره‌ها بسازیم. با یوتراوز همراه شوید تا در کوچه باغهای زیبای فیروق، گلستان‌های گل محمدی، چشمه‌های روان و جاری و محوطه‌های تاریخی آن گشت و گذاری داشته باشیم.

آنچه از دیدنی‌های خوی و فیروق می‌خوانید:

• بازار تاریخی خوی
• پل خاتون
• مناره شمس
• امام زاده سید بهلول
• مقبره پوریای ولی
• دروازه سنگی خوی
• خانه کبیری
• مسجد مطلب خان
• سوغات خوی
• چطور به فیروق برسیم
• بهترین فصل فیروق
• خانه آلبالویی فیروق
• پارک داغلار باغی
• کوهنوردی در کنار فیروق گردی
• باغ هفت طبقه فیروق

بازار تاریخی خوی

صحبت از یادگارهای دوره صفوی شد؛ بازار قدیمی خوی را هم ببینید؛ با آن که این بازار یک موزه مردم شناسی است اما می‌توانید از موزه خوی در خیابان امام دیدن داشته باشید. بازاری که هنوز پس از گذشت سال‌ها در همه جای آن سنت جولان می‌دهد. بازار که حالا از جاهای دیدنی خوی به شمار می‌رود، روزگار پررونقی برای خود داشته؛ آن زمان که یکی از مراکز پر رونق تجارت در آذربایجان بوده است. بنایی مستطیل شکل که یادگاری زیبا از دوران صفویه است. این بازار مشابه دیگر بازارهای سنتی ایران تعداد زیادی راسته دارد، از میان آن‌ها می‌توان به راسته فرش فروش‌ها، دوشاب چی، خرازها، مسگرها، زرگرها، بورکچی بازرف حاجی بابا و... اشاره کرد. شاید بازار آجری خوی کاشی‌کاری‌های زیادی نداشته باشد اما از نظر هندسی بازاری منحصر‌به‌فرد است. چهار سوق‌های خوش نقش‌و‌نگار و گذرگاه‌های قدیمی آن ارزش دیدن دارد! این بازار کاروان‌سراهای زیبایی هم دارد که نباید دیدن آن‌ها را فراموش کنید. حوض سنگی بزرگی که در وسط کاروان‌سرا قرار گرفته است زیبایی و جذابیت این اثر را بیشتر کرده‌است.

پل خاتون؛ پلی کهنسال خوی

این پل هفت دهانه بزرگ و هفت دهانه کوچک در بالای پایه‌ها و شش پایه سنگی دارد، پایه‌ها و موج‌شکن‌هایی به شکل پشت ماهی از سنگ‌های نسبتا بزرگ و منظمی با ملاط ماسه و آهک ساخته شده‌اند. هنوز هم می‌توان صدای پای زنگ کاروان‌ها را روی این پل شنید.

مناره شمس

حال که تا خوی آمده‌اید بیایید سری هم به مرید مولانا بزنیم. ده کیلومتری از شهر فیروق که به سمت خوی فاصله بگیرید می‌توانید برج یا مناره شمس تبریزی را ببینید. مناره‌ای ساخته شده با شاخ قوچ، به بلندای ۱۴ متر که با مقبرۀ شمس ۱۰ متر فاصله دارد. داستان شاخ قوچ بر‌می‌گردد به شاه اسماعیل صفوی که بعد از شکار یک روزه‌اش دستور می‌دهد کله‌های قوچ‌های وحشی را در آن به کار ببندند و از همان کله‌ها و آجر مناره‌ای بسازند. حالا این مناره برای نشان دادن حرمت شمس است یا قدرت شاه اسماعیل نمی‌دانیم! به هر حال یکی از جاهای دیدنی خوی به‌شمار می‌رود. مناره شمس در محله امام‌زاده سید بهلول قرار گرفته است و قدمتش به دوره صفوی می‌رسد.

امام‌زاده سید بهلول

در نزدیکی آرامگاه شمس می‌توانید امام‌زاده سید بهلول را بیابید. بنای اصلی امام‌زاده در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته است و امروزه به بهترین شکل مرمت آن انجام شده است. در کنار مقبره، قبرستان قدیم خوی با قبرهای تاریخی ۷۰۰ ساله دیده می‌شود. خلاصه که بازدید از شمس و زیارت امام‌زاده بهلول و دیدن تاریخی قبرستان قدیمی شهر یک تیر و چند نشان زدن است.

مقبره پوریای ولی

از محله امام‌زاده بهلول تا مقبره پوریا راهی نیست، چه کسی پوریای ولی را نمی‌شناسند؟ پوریایی که مردانگی‌اش زبانزد یک دنیا است. خوی چه بزرگانی را که در خود جای نداده است؛ از شمس گرفته تا پوریای ولی از شاعری و درویشی گرفته تا ورزشکاری و جوانمردی! و خوی چه خوشبخت است که در سینه‌‌اش این پهلوان بزرگ را دارد.

دروازه سنگی خوی؛ یادگار ایلخانی‌ها

با آن همه سنگ‌های مرمر سیاه و سفید بناهای تاریخی مصر در ذهنت تداعی می‌شوند، درست در لحظه‌ای که چشمت به دروازه سنگی خوی می‌افتد. این بنای شگفت‌انگیز معماری خاصی دارد که در کمتر جایی دیده می‌شود. این دروازه چه وقایع تاریخی که به خود ندیده است. هنوز هم می‌توان آثار گلوله‌های شلیک شده از مهاجمان ارمنی و عثمانی را در آن مشاهده کرد. اگر قرار بود دروازه خوی که تنها بازمانده دروازه ایران است لب به سخن بگشاید چه حرف‌ها که برای گفتن نداشت!

خانه کبیری

با آن همه تاریخ عجیب نیست اگر در خوی خانه‌ای قدیمی ببینیم به سبک خانه‌های قدیم ایران؛ با همان اصالت و همان معماری اصیل ایرانی! خانه کبیری که معماری چشم‌نوازی دارد در خیابان معروف طالقانی خوی قرار گرفته است، هنر معماران ایرانی در جای جای آن به چشم می‎آید. این هم یکی دیگر از جاهای دیدنی خوی.

مسجد مطلب خان

اولین مسجد روباز ایران؛ بنای آجری با درب‌های چوبی، دارای شبستانی بدون سقف، ستون‌های کنده‌کاری شده، وجود طاق‌های زیبا و باز بودن سقف در اکثر نقاط مسجد که از جلوه‌های خاص معاری ایلخانی است همه و همه را در مسجد مطلب خان ببینید.

سوغات خوی

بی‌شک در شهر آفتابگردان‌ها، تخمه آفتابگردان می‌تواند بهترین سوغاتی باشد. جالب است بدانید که تخمه خوی یکی از بهترین تخمه‌های کشور است. عسل نیز از دیگر سوغاتی‌های خوب خوی است؛ عسلی که در میان مزارع سرسبزو مراتع بکر خوی باشد خوردن دارد! در این شهر قیزیل‌گول را فراموش نکنید! نام دیگر گل‌محمدی در شهر آذربایجان است. خوی معطرترین گل‌های محمدی در دنیا را دارد. پارچه بافی و تابلو فرش که با دستان هنرمند زنان خوی است را فراموش نکنید.

پوشش محلی خوی

مردم خوی به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند. پوشش محلی در آذربایجان و خوی یکی است؛ مردان خوی پیراهن سفیدی به نام کوینک می‌پوشند و روی این لباس سفید تن‌پوشی به نام ارخالق دارند. گالش و چاروق نام کفش‌هایی است که به پا دارند. زنان نیز پوشاکی شامل؛ چارقد، کوینک، تومان، شلته و چادر دارند.

آداب و رسوم در خوی

آمدن نوروز در هر شهری مراسم خاص خود را دارد؛ در خوی اما «تَکم چی» ها بودند که منادی آمدن نوروز می‌شدند. تَکم چی؛ تَکم (بز ساخته شده از قطعات چوب) را در کوچه‌ها می‌چرخاند و با صدای دلنشین اشعار ترکی می‌خواند. او که نوید آمدن عید را می‌داد از مردم برای این خوش خبری پاداش دریافت می‌کرد. متاسفانه این رسم امروزه به دست فراموشی سپرده شده است و این اشعار را تنها می‌توان از زبان پیران خوی شنید.

شال انداختن به خانه‌ها

بعد از مراسم چهارشنبه سوری؛ افراد جوان خوی به بالای پشت بام خانه خود یا همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در از روزن بام‌ها به درون آویزان می‌کردند و درخواست عیدی می‌کردند. صاحب خانه‌های دست‌ودلباز نیز دستمال را از آجیل و میوه پر می‌کردند. حیف است که این مراسم زیبا و باصفا به دست فراموشی سپرده شود!

اما چطور به فیروق برسیم؟

برویم سراغ جاذبه‌ای بکر در اطراف خوی. از خوی به فیروق برسید، فقط ده کیلومتر با آن فاصله دارید. اگر خواستید از محلی‌ها نام و نشان فیروق را بخواهید به زبان محلی‌ها صحبت کنید، بهتر است بگویید شهر پره یا پئره را می‌خواهم! دستتان را به من بدهید تا شما را راهی کوچه باغی کنم که بشود پاها را در آب خنک چشمه‌ها گذاشت و کمی هوای تازه خورد؛ جایی مثل کوچه باغ های فیروق.

بهترین فصل فیروق

فیروق دختری زیبا است که در بهار کلاهی از شکوفه بر سر می‌گذارد؛ شکوفه‌های رنگارنگی که زیبایی فیروق را چند برابر کرده‌اند. وجود درختان بسیار باعث شده‌است هوا در بهار و تابستان بسیار ملایم و خنک باشد. پس دیگر خبری از هوای گرم و خورشید سوزان نیست. پاییز اما فصل دلبرانه فیروق است، فصلی برای رقص ریزش برگ‌ها به همراه لالایی درختان، زمانی که برگ‌ها مشغول رنگ بازی می‌شوند. لباس گرمی بپوشید تا بتوانید ساعت‌ها در این کوچه باغ‌ها قدم بزنید. صدای خش خش برگ‌ها را زیر پاهایت می‌شنوید؟

خانه آلبالویی فیروق

فیروق را خانه‌ آلبالو می نامند چرا که کلی باغ خوشرنگ آلبالو دارد. باغ‌هایی پر بار که هر ساله چندین تن آلبالو را به کشورهای دیگر از جمله آذربایجان و ترکیه صادر می‌کنند. چیزی که زیاد داریم در فیروق باغ است؛ از باغ‌های سیب، گیلاس و گردو گرفته تا گل‌های محمدی خوش بو، چه شهر با‌برکتی است فیروق!
باغ‌های گل‌محمدی هم فیروق را زیباتر کرده اند. قدم زدن در میان گل‌های صورتی با آن عطر دل‌انگیز چه صفایی دارد! چه خوب است که کوچه باغ‌های فیروق حال و هوای قدیمی خودشان را حفظ کرده‌اند؛ هنوز هم می‌توانید میان کوچه‌های باریکی که شاخه‌های درخت تا روی دیوارشان کشیده شده قدم بزنید بی آن که احساس خستگی کنید.

پارک داغلار باغی

از پیاده‌روی که خسته شدید، می‌توانید سری به پارک داغلار باغی بزنید. آن جا با خیال راحت بساط پیک‌نیک را پهن کنید. پارک داغلار باغی؛ پارک جنگلی وسیعی‌ است با درخت‌های فراوان که عصرها زمان مناسبی برای قایق‌سواری روی دریاچه آن است. این پارک از جاهای دیدنی فیروق است که بازدیدکنندگان بسیاری دارد.

کوهنوردی در کنار فیروق گردی

اگر اهل کوهنوری باشید می‌توانید به قله اورین فکر ‌کنید که کوهنوردان زیادی به آن صعود کرده‌اند. قله‌ای در ۱۵ کیلومتری مرز ایران و ترکیه که کوهنوردان خوب آن را می‌شناسند. برای صعود به قله اورین حدود ۸ ساعت زمان لازم دارید و بهترین زمان رفتن به آن‌جا خرداد ماه است.

باغ هفت طبقه

فیروق که فقط باغ نیست، کلی مکان تاریخی دارد که یکی از آن ها باغ هفت طبقه است. باغ هفت طبقه یا طاباغا باغی را فردی به نام محمد بیگ دنبلی در این ناحیه ساخته است. باغ هفت طبقه در دل فیروق قرار گرفته؛ درست است که چیز زیادی از آن نمانده اما هنوز هم می توان بخشی از دیوارهای گلی آن را دید. از جاهای دیدنی خوی و فیروق که دیدن کردید، تجربه سفرتان را با خوانندگان یوتراوز در میان بگذارید.